"Vrouwen zijn vooral geïnteresseerd in de diepten van de menselijke natuur" – waarom true crime-podcasts zo populair zijn

Twee vrienden zitten in een gedeelde kamer, met een open fles wijn op tafel en een microfoon ervoor. Ze vertellen waargebeurde misdaadverhalen, bespreken wendingen en snijden terloops alledaagse onderwerpen aan. Humoristische intermezzo's ontbreken niet. Uiteindelijk blijft het gesprek grotendeels ongemonteerd, begeleid door discrete muziek, en verschijnt het op Spotify.

Elke maandag wachten duizenden mensen op de upload. Ze juichen als de intro speelt en vragen zich af welke misdaad uit het echte leven Leonie Bartsch en Linn Schütze dit keer in "Mord auf Ex" vertellen.

Het scala aan zaken dat wordt behandeld is breed. Het omvat hedendaagse misdaden zoals de moord op Brian Thompson, CEO van United Healthcare, door Luigi Mangione in New York, en historische gebeurtenissen zoals de moord op Julius Caesar. Seriemoordenaars staan ​​vaak centraal, in afleveringen zoals "The Hillside Strangler: Panic in Los Angeles" of "The Pettingills: Murder Runs in the Family".

"Murder on Ex" is een voorbeeld van een recent mediafenomeen: true crime-podcasts die persoonlijke gesprekken combineren met verhalen over het oplossen van misdaden. Ze vinden vaak hun oorsprong buiten de traditionele media.

In 2022 publiceerde Seven One Audio een onderzoek onder 4000 deelnemers aan true crime-podcasts. Volgens het onderzoek is meer dan 90 procent van de luisteraars vrouw en is meer dan de helft van de respondenten tussen de 20 en 29 jaar oud. Maar waarom is het genre zo fascinerend voor jonge vrouwen?

Christine Lötscher, onderzoeker van populaire cultuur aan de Universiteit van Zürich, legt uit: "Vrouwen zijn, als ze eenmaal als vrouw gesocialiseerd zijn, geïnteresseerd in psychologie en sociale structuren. Podcasts bieden hen een ruimte om de diepten van de menselijke natuur te verkennen."

Omdat de podcasts de logica van sociale media volgen, trekken ze voornamelijk een jong publiek.

Podcasts over true crime richten zich vaak op schokkende misdrijven: moord, ernstig geweld, mishandeling. Desondanks, of misschien juist daardoor, zijn de podcasts zo populair. Christine Lötscher zegt: "Moord vertegenwoordigt een radicale verstoring van de maatschappelijke orde. De fascinatie voor dergelijke misdrijven komt voort uit de verkenning van wat iemand ertoe drijft dergelijke grenzen te overschrijden."

Voor de literatuurwetenschapper ligt de kern van de interesse in true crime echter ergens anders: "Mensen houden van verhalen waarin ze zich kunnen verdiepen. True crime-podcasts stellen je in staat om over een zaak na te denken, je te verdiepen in psychologische dynamieken en je eigen theorieën te ontwikkelen. Het genre is participatief."

In tegenstelling tot traditionele misdaaddocumentaires, belichten nieuwere podcasts moeilijke onderwerpen met humor. De aflevering "The Perfect Crime" van "Murder on Ex" gaat bijvoorbeeld over de koelbloedige moord op een jonge jongen. Een verfilming van de zaak vertelt het verhaal opnieuw, maar verwisselt het slachtoffer. Een vrouw wordt vermoord. Leonie Bartsch merkt ironisch op: "Dan is alles goed. We zijn eraan gewend dat vrouwen worden vermoord."

Naast humor bevatten de podcasts ook gezellige gesprekken. In "Mord auf Ex" bijvoorbeeld, praten de presentatoren ook over reisavonturen, culinaire experimenten en de kleine drama's van hun dagelijkse leven in een gedeeld appartement. Door de jaren heen ontstaat er zelfs een liefdesverhaal: een van de presentatoren is verliefd geworden op de huisgenoot van de ander.

Hoe populair het genre ook is, er is ook kritiek. Met name de Weisser Ring, een Duitse organisatie voor slachtofferbescherming, bekritiseert de formats omdat ze onvoldoende rekening houden met de perspectieven van slachtoffers en hun families.

Ook de nabestaanden van de slachtoffers krijgen kritiek. Volgens de White Ring nemen de meeste true crime-programma's geen contact op met slachtoffers. Nabestaanden zijn vaak verbaasd wanneer er gevallen worden gemeld, soms jaren of decennia nadat een misdrijf heeft plaatsgevonden.

Podcasters kiezen met name graag voor oudere cases, omdat ze voor hun onderzoek meestal vertrouwen op secundaire bronnen, zoals krantenartikelen, boeken of interviews. Dit maakt het werk van de podcaster gemakkelijker, omdat de informatie al direct beschikbaar is.

In zeldzame gevallen kan het echter anders zijn: nabestaanden, slachtoffers of zelfs veroordeelden zelf nemen contact op met de true crime-podcasters. Ze willen hun zaak onder de aandacht brengen. Dit gebeurde bijvoorbeeld in de spin-off "The Neighbors" van "Murder on Ex", waarin een dubbele moord in het Duitse stadje Babenhausen opnieuw wordt onderzocht op instigatie van de veroordeelde en zijn familie.

True crime-formats balanceren op de dunne lijn tussen informatie en entertainment. Producenten zijn zich bewust van deze spanning. De populaire podcast "Mordlust" herinnert kijkers er bijvoorbeeld al vanaf de intro aan dat de afleveringen over echte misdaden en het lot van echte mensen gaan.

Het gebruik van humor in het format wordt 'comic relief' genoemd, een vorm van expressie die bedoeld is om bijzonder moeilijke onderwerpen draaglijker te maken.

Wat betreft het debat over de legitimiteit van true crime-podcasts, benadrukt Christine Lötscher dat ze zich primair moeten richten op het perspectief van de getroffenen. "Het is cruciaal dat podcastmakers nadenken over hoeveel ruimte ze slachtoffers en daders willen geven. De ethiek zit in het verhaal."

Lötscher ziet het als een positief punt dat formats expliciet de nadruk leggen op "komische noot" en humor incorporeren. Het laat zien dat podcasters zich bewust zijn van de delicate balans die nodig is bij het vertellen van verhalen over criminaliteit. "We leven in een wereld vol tegenstrijdigheden. Zelfs het vertellen van verhalen over brute misdrijven kan aantrekkelijk zijn. Maar er moet een duidelijke grens worden getrokken: verantwoorde formats beschermen slachtoffers zonder daders te verheerlijken."

Het zijn niet alleen de makers die de grenzen van podcasts bepalen. De nieuwe true crime-formats floreren ook op sociale media: luisteraars reageren, bekritiseren, dragen ideeën aan en worden zo medeauteur van het verhaal.

Podcasts, die op het eerste gezicht banaal lijken, worden zo getransformeerd tot platforms waar sociale normen worden onderhandeld: hoe gaat een samenleving om met daders en slachtoffers? Dit leidt tot reflectie op de rechtsorde. Vooral op gebieden zoals cybercriminaliteit, waar criminaliteit zich sneller ontwikkelt dan wetgevers kunnen reageren, zijn de gedachten en inbreng van jonge gemeenschappen bijzonder waardevol.